इतिहास
मुख्य महानगर दंडाधिकारी न्यायालये : प्रेसिडेन्सी मॅजिस्ट्रेट न्यायालये १८१० मध्ये स्थापन करण्यात आली ज्यांना पोलीस न्यायालये असेही म्हणतात. फौजदारी प्रक्रिया संहिता, १९७३ (१९७४ चा २) १ एप्रिल १९७४ लागू झाल्यानंतर, ही न्यायालये मुख्य महानगर दंडाधिकारी न्यायालये, मुंबई म्हणून ओळखली जात होती.
मुख्य महानगर दंडाधिकारी न्यायालयांसाठीच्या भव्य न्यायालयाच्या इमारतीचे पुरातत्वशास्त्रीय महत्त्व आहे. हे खान बहादूर मुनचर्जी कॉवासजी मर्झाबान असोसिएशन एम.इंस्ट. यांच्या देखरेखीखाली कोरण्यात आले. मुख्य कार्यकारी अभियंता अध्यक्षपद. इमारतीचे काम ३ डिसेंबर १८८४ रोजी सुरू झाले आणि ३१ डिसेंबर १८८८ रोजी पूर्ण झाले आणि अंदाजे रु. ३,८७,३६१/- , वास्तविक किंमत रु. ३,७३,६९४/-.
माननीय श्री. सी.पी. कूपर (बार-एट-लॉ) हे पहिले प्रेसिडेन्सी मॅजिस्ट्रेट होते. १८७८-१८९५ या काळात त्यांनी मुख्य प्रेसीडेंसी मॅजिस्ट्रेट म्हणून अध्यक्षपद भूषवले.
माननीय श्री. एम. एम. ध्रुव. (एम ए, एल एल बी) हे पहिले मुख्य मेट्रोपॉलिटन मॅजिस्ट्रेट होते. १९७२ ते १९७७ या ५ वर्षांच्या कालावधीसाठी त्यांनी अध्यक्षपद भूषवले.
माननीय श्री. एम आर ए. शेख (एम ए, एल एल बी) हे सध्याचे मुख्य महानगर दंडाधिकारी आहेत. त्यांची १४ डिसेंबर २०२२ रोजी ३० जून २०२४ पर्यंत मुख्य महानगर दंडाधिकारी, मुंबई म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. ते मुंबईचे शेवटचे मुख्य महानगर दंडाधिकारी बनले.
सध्या ही न्यायालये २६ जून २०२४ रोजी अधिसूचना क्रमांक संकिरण-११२४/ ६७ १/प्रकरण क्र.६२/का.-३ द्वारे माननीय कायदा व न्याय विभाग, महाराष्ट्र यांच्या नामांकनानुसार मुख्य न्यायदंडाधिकारी न्यायालये म्हणून ओळखली जातात.
१ जुलै २०२४ पासुन नामांकनानुसार, मुख्य महानगर दंडाधिकारी पदनाम बदलून मुख्य न्यायदंडाधिकारी करण्यात आले आहे. माननीय श्री एम-आर-ए. शेख हे मुंबईचे पहिले मुख्य न्यायदंडाधिकारी झाले.
अतिरिक्त मुख्य मेट्रोपॉलिटन मॅजिस्ट्रेट पदनाम बदलून अतिरिक्त न्यायदंडाधिकारी करण्यात आले आहे. मुख्य न्यायदंडाधिकारी आणि मेट्रोपॉलिटन मॅजिस्ट्रेट हे पद बदलून न्यायदंडाधिकारी (प्रथम वर्ग) करण्यात आले आहे.
सध्या मुख्य न्यायदंडाधिकारी यांच्या न्यायालयांची मंजूर संख्या ७५ आहे. ही न्यायालये १६ न्यायालय संकुला (केंद्र) मध्ये आहेत जसे की १) एस्प्लेनेड, २) माझगाव, ३) गिरगाव, ४) दादर (सध्या शिवडी कोर्ट बिल्डिंग इथेच स्थलांतरीत), ५ ) अंधेरी, ६) वांद्रे, ७) बोरिवली, ८) कुर्ला, ९) विक्रोळी, १0) मुलुंड, ११) बॅलार्ड पिअर (सध्या माझगाव नवीन कोर्ट बिल्डिंग इथे स्थलांतरीत), १२) सी एस टी, १३) मुंबई सेंट्रल कोर्ट (M.C.T), १४) विलेपार्ले, १५) शिंदेवाडी, आणि १६) बाल न्यायालय-उमरखाडी.